Công an Thành phố Hồ Chí Minh trực thuộc hệ thống tổ chức của lực lượng Công an nhân dân, có trách nhiệm tham mưu cho Bộ trưởng Bộ Công an, Thành ủy, Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh về bảo vệ an ninh quốc gia và giữ gìn trật tự, an toàn xã hội; chủ trì và thực hiện thống nhất quản lý Nhà nước về bảo vệ an ninh quốc gia, giữ gìn trật tự, an toàn xã hội trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh; trực tiếp đấu tranh phòng, chống âm mưu, hoạt động của các thế lực thù địch, các loại tội phạm và các vi phạm pháp luật về an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội; tổ chức xây dựng lực lượng Công an Thành phố Hồ Chí Minh cách mạng, chính quy, tinh nhuệ và từng bước hiện đại.

Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đã dẫn đến sự thành lập chính quyền Việt Nam Dân chủ Cộng hoà, đồng thời cũng chính thức khai sinh ra lực lượng Công an nhân dân Việt Nam. Tại Nam bộ, vấn đề thành lập một lực lượng vũ trang chuyên trách bảo vệ Đảng, bảo vệ cách mạng đã được Xứ ủy Nam bộ đặt ra ngay từ những ngày trực tiếp chuẩn bị tổng khởi nghĩa. Xứ ủy thống nhất đặt tên cho lực lượng vũ trang mới mẻ này là Quốc gia Tự vệ Cuộc, và xem đó là một trong những thành phần trọng yếu của chính quyền dân chủ nhân dân ở Nam bộ sau khi được thành lập.